Czy warto iść na studia podyplomowe? Moja historia akademicka

Jako że zbliża się czas zapisów na studia podyplomowe chciałabym się wypowiedzieć czy moim zdaniem warto na nie iść. Napisałam już post o studiach podyplomowych na które ja uczęszczałam – „Analiza Danych – Data Science” na AGH, ale dzisiejszy wpis celuje w bardziej ogólną wypowiedź co sądze na temat takich studiów.

Nie będę szła w retorykę “po co płacić za studia, skoro masz tę wiedzę za darmo w internecie”. Ja rozumiem po co się idzie na studia – samo ustrukturyzowanie tej wiedzy jest już warte tego, aby zapłacić za to pieniądze. Jest dużo plusów studiowania, których nie osiągniemy poprzez naukę online lub robienie pojedynczych kursów:

• ustrukturyzowanie i organizacja tematów 
• regularne zajęcia, zadania domowe i projekty wymuszające regularną naukę
• ciągły dostęp do specjalistów
• poznanie ludzi i networking
• papier do CV

Zatem fakt, że istnieją plusy z bycia na tych studiach jest oczywisty – ale zamiast poprzestać na tych plusach przed podjęciem studiów sugerowałabym odpowiedzenie sobie na dwa dodatkowe pytania:

1. Po co idziesz na te studia? Czy studia pozwolą ci uzyskać ten cel? Jeżeli chcesz zostać DS, to czy samo uczęszczanie na studia będzie wystarczające, aby zrealizować ten cel?
2. Czy jest jakaś alternatywa dla tych studiów? Czy jest coś, co spełniłoby powyższe punkty, a mimo wszystko byłoby lepszym rozwiązaniem?

Tak szczerze to ja mam tylko jeden, aczkolwiek dość poważny problem z jakimikolwiek studiami w Polsce – polskie środowisko akademickie.

WYTŁUMACZENIE! Miałam kilka podejść do napisania tego posta – od próby bycia całkowicie obiektywną do jakiegoś skrajnego wypluwania osobistego żalu. Chciałabym się podzielić moją ogólną opinią na temat studiów podyplomowych, ale nie jestem w stanie napisać tego artykułu obiektywnie. Wypluwanie moich osobistych żalów to nie jest kierunek w jakim zamierzam rozwijać tego bloga, ale temat studiów i środowiska akademickiego jest mi zbyt bliski, wręcz na mnie ciąży – czuję, że muszę wytłumaczyć skąd u mnie tyle hejtu i jednoznacznej opinii.

Nie chcę też nikogo urazić – mam wielu przyjaciół, znajomych i współpracowników (w tym osoby, które podziwiam) po doktoratach. To nie są osoby, do których będę się odnosiła – zresztą wiem, że nie muszę im tego tłumaczyć. Ten tekst przytacza problem z ogółem, ze środowiskiem akademickim jako systemem i z powszechną patologią jaka w nim występuje.

Moja opinia nie wynika z jednych studiów podyplomowych lub pojedynczej sytuacji na uczelni – wręcz przeciwnie – byłam związana ze środowiskiem akademickim przez wiele lat i pokładałam w nie dużo nadziei. Studiowałam neurobiologię i już gdzieś w połowie licencjatu podjęłam decyzję o podążaniu karierą naukową. Od tego czasu zaczęłam aktywnie działać w tym kierunku, tak, aby finalnie dostać się na dobry doktorat – chodziłam po godzinach do labów, angażowałam się w dodatkowe projekty, jeździłam po praktykach w Polsce i za granicą, uczestniczyłam w konferencjach naukowych. 

Kluczowe w tej historii jest to, że często zmieniałam otoczenie – byłam w kilku labach w Polsce, a także w Niemczech, Holandii, Szkocji i Hong Kongu. Dzięki temu zobaczyłam jak wygląda wiele zespołów, wiele projektów i poznałam warunki pracy wielu ludzi. Koniec końców na doktorat się dostałam, ale zrezygnowałam z niego po paru miesiącach.

Po „karierze” akademickiej zainteresowałam się już analizą danych – uczyłam się sama z kursów online, znalazłam pierwszą pracę jako analityk excelowy i stwierdziłam… że zapiszę się na studia podyplomowe “Analiza Danych – Data Science” na AGH. Dlaczego wróciłam na studia mając tak złe doświadczenia? Jak zawsze: liczyłam, że będzie lepiej. Myślałam, że studia podyplomowe z założenia są prowadzone przez osoby pracujące w biznesie, a nie zwykłych nauczycieli akademickich. Myślałam, że na uczelni technicznej jest inny poziom. Myślałam, że jak się płaci to “się wymaga”. Okazało się jednak, że moje doświadczenie na AGH okazało się być wisienką na torcie dla poprzednich przygód… wszystkie złe wspomnienia wróciły, dodatkowo wzmocnione kosztem wydanych pieniędzy i niedospania w weekendy.

Epizod ze studiami podyplomowymi na AGH wywołał u mnie potrzebę założenia bloga i podzielenia się ze światem, że nie warto marnować na ten program czasu i pieniędzy. Ale co mnie najbardziej w tym wszystkim drażniło? Przecież przeszłam przez wiele kursów online na które wywaliłam pieniądze w błoto, a jednak nie miałam potrzeby zakładać bloga, żeby przed nimi ostrzegać. Co zatem było takiego wyjątkowego w przypadku AGH?

Zwykłe akademickie wywyższanie się i chamstwo.

Jestem w stanie znieść miernotę merytoryczną. Jestem też w stanie wytrzymać, gdy inni ludzie czują się lepsi od innych. Ale nie jestem w stanie znieść tych dwóch rzeczy jednocześnie.

Przykład? Zajęcia w sobotę na 8:30. Grupa 20 osób czeka na zajęcia, prowadzący nie przyjechał. Idziemy do prowadzącego z grupy równoległej, on także zaskoczony obecną sytuacją – po jakimś czasie udaje się znaleźć numer do brakującego prowadzącego -> telefon -> po 15 minutach od telefonu pojawia się na uczelni (ale cała sytuacja trwa 1.5h). Wchodzi, i k*rwa nic – ani przepraszam, ani pocałuj mnie w dupie – zaczyna sobie prowadzić zajęcia jakby nigdy nic.

Koleś ewidentnie zapomniał, że prowadzi zajęcia w ten dzień – trochę słabo, no ale cóż, zdarza się, każdy może się pomylić – ale zamiast normalnie przyjść, przeprosić, wytłumaczyć się i zacząć zajęcia, to udaje, że nic się nie stało. 20 osób wstaje na poranne zajęcia w weekend, po czym czeka 1.5h na prowadzącego – trzeba być zwykłym bucem, żeby nie przeprosić w takiej sytuacji.

Co mnie wkurza w świecie akademickim?

1. Zajęcia są prowadzone przez osoby, które nie pracują w biznesie

Myślę, że nikomu nie trzeba tłumaczyć, że teoria różni się od praktyki. Nauczyciele akademiccy to teoretycy. ML w biznesie różni się od ML w nauce – większość firm nie tworzy nowych algorytmów uczenia maszynowego od nowa, ale implementuje gotowe rozwiązania dostosowując je do własnych przypadków. Aby osiągnąć sukces w komercyjnym środowisku bardziej liczy się praktyka, czyli wiedza jaki model zastosować do danego problemu, a nie rozkładanie algorytmów na czynniki pierwsze. Osoba, która nigdy nie pracowała w prywatnej firmie nie będzie w stanie przekazać wiedzy, która liczy się w biznesie.

2. Brak dobrej dydaktyki

To, że ktoś zna się na temacie nie znaczy, że jest w stanie nauczać go inne osoby. Wiedza z danej dziedziny jest potrzebna, ale nie jest wystarczająca, aby zostać dobrym dydaktykiem. Czas spędzony na wykładzie lub ćwiczeniach ze złym dydaktykiem jest czasem zmarnowanym – będziecie musieli przyswajać ten sam materiał jeszcze raz w innej formie.

3. Brak organizacji

Co z tego, że macie zorganizowany cały program z wszystkimi tematami potrzebnymi do zostania DS, skoro nie są one ze sobą połączone i wzajemnie się nie uzupełniają? Każdy prowadzący jest własnym sterem, żeglarzem i okrętem, przez co mało interesuje się materiałem na innych zajęciach. Ma swoją wizję, co chce przekazać, obojętnie czy powoduje to luki w edukacji czy bezsensowne powtarzanie tych samych zagadnień. 

Jak studiowałam neurobiologię to miałam wrażenie, że przeskoczyliśmy od “jeszcze macie czas, żeby się tego nauczyć” na licencjacie do “to już na pewno mieliście” na magisterce. Tylko gdzieś tego środka zabrakło.

4. Miernota merytoryczna i bylejakość

Zdaje sobię sprawę, że wchodzę na grząski grunt. Teoretyzowanie, oderwanie od praktycznej rzeczywistości, słabe umiejętności dydaktyczne – to są często słyszane, wręcz już powszechnie społecznie akceptowane zarzuty do środowiska akademickiego. Ale jak to miernota merytoryczna? Przecież to są specjaliści! Komu ufać jak nie im?

Rozumiem, że jako społeczeństwo mamy potrzebę posiadania autorytetów. Sama bym chciała, aby świat był czarno-biały i kierowały nim proste zasady: ktoś zrobił doktorat -> jest ekspertem w tej dziedzinie. Ale niestety tak nie jest. Zresztą ciężko sobie wyobrazić w jaki sposób mierne środowisko miało by generować wyjątkowych ekspertów.*

Zdaje sobie sprawę, że nie jest to powszechna opinia, wręcz drażliwy temat, dlatego nie podejmowałabym się go nie będąc w 100% pewna. Wierzcie mi, spotykałam się z miernotą merytoryczną na ogromnej liczbie zajęć. Nie zarzucałabym nikomu tak mocnego zarzutu, gdybym nie była o nim przekonana.

* Znowu – wiem, że jest pełno wyjątków. Już nie mówiąc o doktorantach, którzy często sami przez swoją ambicję stają się większymi ekspertami od własnych promotorów, ale zdarzają się także wybitne jednostki wśród starej gwardii akademickiej. Sama spotkałam na swojej drodze genialnych dydaktyków i naukowców, którzy byli pasjonatami poświęcającymi swoje życie dla nauki. Istnieją nauczyciele i wykładowcy, których pasję i wiedzę będę wspominała do końca życia i jedyne co mogę zrobić to im za to podziękować.

Przykład? W neuro część starszych polskich akademików ma jakiegoś hopla na punkcie „pielęgnacji” języka polskiego. Cała neurobiologia toczy się po angielsku, ba! CAŁA NAUKA toczy się po angielsku – zatem jest dla mnie normalne, że zdarza się wpleść w prezentacje, pracę lub dyskusję jakąś angielszyznę. Ale jak tak można! Obrońcy języka polskiego nie mogą na to pozwolić! Trzeba chronić język polski!

To jest ten sam case jaki działa w internecie – nie mam merytorycznego argumentu, to przypierdolę się do ortografii.

Pisałam w tym samym czasie dwie różne prace magisterskie – jedną w Polsce po polsku, drugą w Holandii po angielsku. Mój angielski był jaki był, a w dodatku nie znałam wtedy grammarly, więc popełniałam multum błędów – nawet mój promotor się dopytywał, czy mamy w PL odpowiedniki „a” i „the” bo wkładam je w przypadkowe miejsca. Ale sam stwierdził, że przecież to praca z neurobiologii, więc nie będzie mi poprawiał języka angielskiego – za to miał świetne uwagi merytoryczne na temat mojej logiki, dyskusji i wyników. Za to w Polsce… po poprawkach promotora moja praca była dosłownie cała czerwona. W co drugim zdaniu miałam TAK POWAŻNE błędy stylistyczne, że musiały być one poprawione. A komentarze merytoryczne? Tylko jeden – w dodatku błędny – wystarczyło przeczytać chociażby tytuł artykułu do którego się odnoszę, aby to zrozumieć. Ale kto by miał na to czas, jak jest tyle błędów stylistycznych do poprawy.

Kolejny przykład to poziom prowadzenia dyskusji i zadawania pytań. Uważam, że pytania są całkiem dobrym pomiarem merytorycznym – tak jak pisałam w artykule o rekrutacji, że po zadawanych pytaniach jestem w stanie ocenić kandydata, tak widziałam ogromną różnice w pytaniach zadawanych przez profesorów w Polsce a na przykład w Holandii. 

Do dziś pamiętam sytuację jak moja koleżanka przedstawiła bardzo ciekawą prezentację na temat jakiegoś receptora w mózgu, który badała w swojej pracy dyplomowej. Po zakończeniu prezentacji nikt ze studentów nie miał żadnego pytania, więc prowadzący przejął te zadanie na siebie – wspomniał, że na początku prezentacji był slajd wprowadzający z informacją, że receptory te występują poza ośrodkowym układem nerwowym i czy wie jaka jest ich rola. Dziewczyna naturalnie odpowiedziała, że nie zgłębiała się w temat, po czym została opieprzona, że przecież to temat jej pracy więc jak może tego nie wiedzieć. Wiecie, informacja o występowaniu receptorów poza mózgiem była po prostu głupim fun fuctem, zwykłym nieistotnym punktem wprowadzającym do prezentacji – głównym tematem na który poświęciła 30 minut była rola tych receptorów w mózgu – osoba dobra merytorycznie potrafiłaby zadać pytanie NA TEMAT, a nie przypieprzać się do jakiś nieistotnych szczegółów. A nawet jak się zadaje takie bzdurne pytanie to nie powinno się mieć pretensji, że ktoś nie potafi na nie odpowiedzieć. Dla mnie to idealny akademicki przykład połączenia słabej merytorykim z chamstwem.

Skąd się bierze miernota merytoryczna?

Moim zdaniem z dwóch kwestii.

Po pierwsze z braku feedbacku biznesowego. Pracując komercyjnie na danych wiem, że jakąkolwiek analizę nie robię, to robię ją dla kogoś, więc jeżeli odbiorcy zależy na wynikach analizy to od razu wyłapie wszystkie błędy (dobry sposób na sprawdzenie czy kogoś obchodzi to co robicie to zrobienie celowego błędu 🙂 ). To powoduje masę następstw – muszę robić rzeczy poprawnie i sprawdzać kod 10 razy, bo wiem, że jak tego nie zrobię i wkradnie się jakiś błąd to „będzie na mnie”. Feedback tworzy jakość. 

Pracując naukowo zauważyłam, że zazwyczaj każdy zajmuje się swoimi projektem, który rzadko kiedy jest sprawdzany przez inne osoby. Jak ktoś popełni błąd na przykład źle skalibruje narzędzie pomiarowe lub nie usunie duplikatów przy analizie danych – mała szansa, że inna osoba to wyłapie. Brak feedbacku sprzyja bylejakości.

Kolejny problem to hierarchiczność. Tak, hierarchia jest wszędzie, w każdej organizacji – także w biznesie, ale nie stanowi patologicznej wręcz struktury jak ma to miejsce na uczelniach. Nie chodzi tylko o to, że profesor jest wyżej od doktora, a doktor od studentów – tam się tworzą wręcz absurdalne sytuacje, gdy na przykład doktorant na drugim roku jest wyżej w hierarchii niż doktorant pierwszego roku! Jeszcze gdyby ta hierarchia wynikała z wiedzy czy umiejętności tych osób – nie, w większości przypadków wynika ona po prostu z różnicy w roczniku….

Według mnie hierarchia jest podwaliną większości problemów. Jak ma się wywiązać merytoryczna dyskusja, skoro z założenia czyjś głos jest ważniejszy od innych? Na zachodzie Europy jest inaczej – w Holandii na zajęciach wszyscy byli na ty, w zachowaniu nawet ciężko było odróżnić prowadzących od studentów. Równość w relacjach promuje równość w dyskusji – aż chce się rozmawiać i wymienić poglądy gdy głos doktoranta pierwszego roku jest tak samo ważny jak profesora z 40-letnim stażem. Takie warunki sprzyjają innowacyjności – pomyślcie sami jak wiele można uzyskać łącząc świeże spojrzenie młodych osób z wiedzą i doświadczeniem starszej gwardi. 

Co jest alternatywą dla studiów podyplomowych?

Ok, trochę poleciałam z tematem, więc wróćmy jeszcze na koniec do samych studiów podyplomowych i możliwej alternatywy. Według mnie największe zło studiów to fakt, że są one prowadzone na uczelni, zatem wszystkie programy i bootcampy poza systemem szkolnictwa wyższego są lepszym rozwiązaniem niż studia podyplomowe. Bootcampy spełniają wszystkie plusy zorganizowanego programu o których wspomniałam na początku, a dodatkowo są prowadzone przez osoby mające ogromne doświadczenie komercyjne. Przykładem jest Data Science bootcamp na Info Share Academy – sama na niego nie uczęszczałam, ale widzę po sylabusie, że wspominają dobre narzędzia (SQL, Python, Tableau), uczą konkretów używanych w branży (Github, Jupyter, Colab, DBeaver) i powszechnie stosowanych algorytmów (XGBoost), a nie rozdrabniają się na jakieś nieużywane komercyjne programy lub R (jak na AGH).

Jakie jest wasze doświadczenie ze studiami? Uczęszczaliście na bootcamp, polecacie, nie polecacie? Podzielcie się swoją opinią, aby każdy mógł z niej skorzystać.

Jeżeli nie chcecie przegapić kolejnych postów na blogu, to zapraszam do zapisu na newsletter: